Ticaret hayatında ödeme aracı olarak sıkça kullanılan çekler, mal ve hizmet alışverişinin güvenliğini sağlamak amacıyla tercih edilir. Ancak zaman zaman banka hesabında yeterli karşılık olmadan düzenlenen çekler, “karşılıksız çek” suçu kapsamında değerlendirilmektedir.
Bu yazıda, karşılıksız çek nedir, hangi durumlarda suç oluşur, cezası nedir ve 2025 yılı itibariyle uygulanacak hukuki süreçler tüm yönleriyle ele alınmaktadır.
Karşılıksız Çek Nedir?
Karşılıksız çek, keşide tarihinde banka hesabında yeterli para bulunmadan düzenlenen veya banka tarafından ödenmeyen çektir. Bu durum hem çeke güveni sarsar hem de çek düzenleyeni cezai ve hukuki yaptırımlarla karşı karşıya bırakır.
Hukuki dayanak: 5941 sayılı Çek Kanunu
5941 Sayılı Çek Kanunu’na Göre Karşılıksız Çek
Çek Kanunu’na göre;
- Çekin ibrazında, banka tam veya kısmi ödeme yapamazsa, çek karşılıksız sayılır.
- Banka, karşılıksız işlemi üzerine çeke “karşılıksızdır” kaşesi basar.
- Alacaklı, çek keşidecisinden cezai sorumluluk talep edebilir.
2025 Yılı İtibariyle Karşılıksız Çek Cezası
| Cezai Yaptırım | Açıklama |
|---|---|
| Adli Para Cezası | 1.500 TL’den 30.000 TL’ye kadar |
| Çek Düzenleme ve Kullanma Yasağı | 5 yıl süreyle geçerlidir |
| Hapis Cezası (Dönüşen) | Adli para cezası ödenmezse hapis cezasına çevrilir |
| Ticari Sicil Etkisi | Ticari güven kaybına ve sicil bozulmasına yol açar |
Not: 2025 yılı itibariyle çekle ilgili düzenlemelerde uzlaşma, yapılandırma ve ödeme halinde cezanın kaldırılması gibi uygulamalar da devam etmektedir.
Karşılıksız Çekin Hukuki Sonuçları
- Çekin karşılıksız çıkması durumunda alacaklı,
- Bankadan kısmî ödeme talep eder (Zorunlu ödeme tutarı)
- Mahkemeye başvurarak cezai yaptırım uygulanmasını ister
- Çek düzenleyene karşı:
- Adli para cezası
- Çek düzenleme yasağı
- Hapis (ödenmeyen adli para cezalarında)
Karşılıksız Çek Davası Nasıl Açılır?
- Çekin karşılıksız olduğuna dair banka yazısı alınır.
- Şikâyet dilekçesi ile birlikte çekin aslı ve banka yazısı eklenir.
- Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvuru yapılır.
- Mahkeme sürecinde çekin usulüne uygun düzenlenip düzenlenmediği incelenir.
Karşılıksız Çek Suçunun Şartları
- Çek keşide tarihinde ibraz edilmiş olmalı
- Banka, çek bedelini ödeyememiş olmalı
- Karşılıksız olduğu banka tarafından belgelendirilmeli
- Çek keşidecisi gerçek kişi olmalı (şirketlerde temsilciye ceza verilir)
Çekte Kısmi Ödeme Durumu
2025 yılı itibariyle:
- Bankalar, çekin karşılıksız çıkması halinde çek bedelinin %10’u oranında zorunlu ödeme yapmak zorundadır.
- Bu zorunlu ödeme, çek sahibinin bankadaki teminat hesaplarından karşılanır.
Karşılıksız Çek ile İlgili Yargıtay Kararları
- Yargıtay, karşılıksız çek suçunun oluşabilmesi için çekin geçerli ve usulüne uygun düzenlenmiş olması gerektiğini belirtmektedir.
- Geçersiz, yırtılmış veya keşide tarihi hatalı olan çeklerde suç oluşmayabilir.
Karşılıksız Çekin Alacaklıya Etkisi
- Ticari zararın telafisi için alacak davası açılabilir
- Faiz, vekalet ücreti, icra takibi gibi hukuki haklar kullanılabilir
- Hapis cezası nedeniyle çek keşidecisi ödeme yapma baskısı altına girer
Sık Sorulan Sorularla Karşılıksız Çek
❓ Çek kısmen ödendiyse yine de suç olur mu?
Evet. Karşılıksız kalan tutar oranında cezai sorumluluk doğar.
❓ Adli para cezası ödenmezse ne olur?
Hapis cezasına çevrilir ve ceza infaz edilir.
❓ Şirket adına düzenlenen çekte kim sorumlu olur?
Çeki imzalayan gerçek kişi (yetkili) cezai sorumluluk taşır.
❓ Çeki ödersem cezam kalkar mı?
Evet. Borcun ödenmesi halinde ceza kalkar, yasağın süresi kısalabilir.
❓ Aynı kişi tekrar karşılıksız çek verirse ne olur?
Mükerrerlik halinde cezada artırım uygulanır.
Sonuç: Karşılıksız Çek Ciddi Cezalar Doğurur
Karşılıksız çek, ticari ilişkilerde güven kaybına ve ciddi yasal sonuçlara neden olan bir durumdur. 2025 yılı itibariyle çek düzenleme yasağı, adli para cezası, hapis tehdidi gibi yaptırımlar uygulanmaktadır.
Hem alacaklıların haklarını koruması hem de çek düzenleyenlerin bu süreçleri dikkatle yönetmesi önemlidir. En sağlıklı yol, ödemelerin zamanında yapılması ve çek kullanımının yasal zeminde yürütülmesidir.
0 yorum