İhtiyari Arabuluculuk Nedir?

Modern hukuk sistemlerinde mahkemelerin yükünü azaltmak, taraflar arasında dostane çözüm sağlamak ve yargılamayı daha hızlı ve ekonomik hâle getirmek amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm yolları öne çıkmaktadır. Türkiye’de 2013 yılında yürürlüğe giren 6325 sayılı Arabuluculuk Kanunu ile birlikte “ihtiyari arabuluculuk” kavramı hukuk sistemimize girmiştir. Bu yazıda, “ihtiyari arabuluculuk nedir”, hangi uyuşmazlıklarda uygulanabilir, nasıl başvurulur, arabuluculuk süreci nasıl işler ve ne gibi hukuki sonuçlar doğurur, tüm bu sorulara detaylı ve anlaşılır cevaplar vereceğiz.

İhtiyari arabuluculuk, tarafların aralarında mevcut olan hukuki uyuşmazlığı, kendi istek ve rızalarıyla, bir arabulucu yardımıyla mahkemeye gitmeden çözmeye çalışmalarıdır. Bu yöntem, tarafların serbest iradelerine dayanır ve zorunlu değildir.

Kısaca: “Tarafların gönüllü olarak arabulucuya başvurmasıyla başlatılan uzlaşma sürecidir.”

Yasal Dayanak: 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu

Kanunun Amacı:

Uyuşmazlıkları dostane yollarla çözmek
Yargının yükünü hafifletmek
Tarafların zaman ve maliyet tasarrufu sağlamasını temin etmek

İhtiyari Arabuluculuk ile Zorunlu Arabuluculuk Arasındaki Farklar

Özellik	İhtiyari Arabuluculuk	Zorunlu Arabuluculuk
Başvuru	Tarafların serbest isteğiyle	Dava öncesi zorunlu
Yasal Zorunluluk	Yok	Var
Uygulanabilir Alanlar	Tüm özel hukuk uyuşmazlıkları	Sınırlı alanlar (iş, ticaret vb.)
Dava Açma Koşulu	Şart değil	Ön koşuldur
Arabulucu Seçimi	Taraflar belirler	Sicilden belirlenir

Hangi Uyuşmazlıklarda İhtiyari Arabuluculuk Uygulanabilir?

İş sözleşmesi kaynaklı anlaşmazlıklar (eğer zorunlu değilse)
Kira uyuşmazlıkları
Eser ve hizmet sözleşmeleri
Boşanma protokolü müzakereleri
Tazminat davaları (maddi/manevi)
Kat karşılığı inşaat sözleşmeleri
Ortaklık sona erdirme
Borç-alacak ilişkileri
Ticari sözleşmeler
Miras paylaşımı (mirasçılar arasında)

⚠️ Ceza hukuku, kamu hukuku ve vergi uyuşmazlıkları ihtiyari arabuluculuk kapsamına girmez.

İhtiyari Arabuluculuğa Başvuru Süreci Nasıl İşler?

1. Arabulucu Seçimi

Taraflar birlikte ya da ayrı ayrı Arabulucular Sicili’nden bir arabulucu seçer.
Adalet Bakanlığı e-Devlet üzerinden sicili erişime açmıştır.

2. Arabuluculuk Başvurusu

Başvuru, seçilen arabulucunun görev yaptığı komisyona yapılır.
Başvuru formunda uyuşmazlık konusu ve taraf bilgileri yer alır.

3. Arabuluculuk Süreci Başlar

Arabulucu tarafları bilgilendirir ve süreci başlatır.
İlk toplantıda bilgilendirme formu imzalanır.

4. Görüşmeler

Arabulucu tarafsız ve bağımsız şekilde süreci yürütür.
Taraflar aynı oturumda bulunabileceği gibi ayrı ayrı da görüşülebilir.

5. Anlaşma veya Anlaşamama

Taraflar anlaşırsa, anlaşma belgesi düzenlenir.
Anlaşamazlarsa, süreç “anlaşamama” ile sona erer.

Anlaşma Belgesi Ne İşe Yarar?

Tarafların üzerinde mutabakata vardığı hükümleri içerir.
Taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır.
Taraflar isterse mahkemeye başvurarak icra edilebilirlik şerhi alabilir.
Bu belge, mahkeme kararı niteliğinde olur (İcra İflas Kanunu m.38).

İhtiyari Arabuluculuğun Avantajları Nelerdir?

Hızlı çözüm: Mahkeme sürecine göre çok daha kısa sürer.
Daha az masraf: Dava harcı, vekalet ücreti, bilirkişi ücreti gibi giderler oluşmaz.
Gizlilik: Tüm süreç gizli yürütülür.
Taraf kontrolü: Süreci taraflar yönetir, zorunlu karar yoktur.
İlişkiyi koruma: Ticari ya da kişisel ilişkiler zarar görmeden uzlaşma sağlanabilir.

Arabulucu Ücreti Kim Tarafından Ödenir?

Taraflar aksi bir anlaşma yapmamışsa, ücret eşit olarak paylaşılır.
Ücret, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi’ne göre belirlenir.
İlk iki saat için Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanan destek, sadece zorunlu arabuluculukta geçerlidir.

İhtiyari Arabuluculuk Süresi Ne Kadardır?

Belirli bir süre sınırı yoktur.
Tarafların iradesine göre süreç birkaç gün ya da birkaç hafta sürebilir.
Ortalama süresi genellikle 1-3 haftadır.

Yargıtay Kararları ve Uygulama Örnekleri

Yargıtay 15. HD, 2020/2731 E. – 2021/5436 K.:

“Taraflar ihtiyari arabuluculuk yoluna başvurmuş, düzenlenen anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi ile ilam hükmünde değerlendirilmiştir.”

Yargıtay 11. HD, 2019/1423 E. – 2020/2147 K.:

“Arabuluculukla varılan uzlaşma, tarafların serbest iradesiyle belirlendiğinden sözleşme hükümleri gibi bağlayıcıdır.”

Avukatla Arabuluculuğa Katılmak Gerekli midir?

Zorunlu değil; ancak:

Hakların korunması,
Uyuşmazlık türüne uygun çözüm önerileri sunulması,
Anlaşma metninin hukuki sonuç doğuracak şekilde hazırlanması

bakımından arabuluculuk konusunda deneyimli bir avukatla sürece katılmak büyük avantaj sağlar.

Sonuç: Barışçıl ve Etkin Bir Uyuşmazlık Çözüm Yolu

İhtiyari arabuluculuk, tarafların gönüllü olarak uzlaşmaya varmalarını sağlayan çağdaş, hızlı ve ekonomik bir hukuki süreçtir. Yargı sürecinin yükünden kurtulmak, ilişkileri korumak ve taraflar arası dengeyi sağlamak isteyen herkes için etkili bir alternatiftir. Özellikle ticari, ailevi ve borç ilişkilerinde, çözümün mahkemeye gitmeden sağlanması için ihtiyari arabuluculuk her geçen gün daha fazla tercih edilmektedir.Modern hukuk sistemlerinde mahkemelerin yükünü azaltmak, taraflar arasında dostane çözüm sağlamak ve yargılamayı daha hızlı ve ekonomik hâle getirmek amacıyla alternatif uyuşmazlık çözüm yolları öne çıkmaktadır. Türkiye’de 2013 yılında yürürlüğe giren 6325 sayılı Arabuluculuk Kanunu ile birlikte “ihtiyari arabuluculuk” kavramı hukuk sistemimize girmiştir. Bu yazıda, “ihtiyari arabuluculuk nedir”, hangi uyuşmazlıklarda uygulanabilir, nasıl başvurulur, arabuluculuk süreci nasıl işler ve ne gibi hukuki sonuçlar doğurur, tüm bu sorulara detaylı ve anlaşılır cevaplar vereceğiz.