Giriş
İş, borç ve ticaret hayatında sıkça karşımıza çıkan belgelerden biri de ibranamedir. İbraname, bir tarafın diğer tarafa yönelik tüm hak ve alacaklarının sona erdiğini beyan ettiği yazılı bir belgedir. Özellikle iş hukukunda işçi ve işveren arasında düzenlenen ibranameler, iş ilişkisinin sona ermesinden sonra taraflar arasında doğabilecek uyuşmazlıkları engellemek amacıyla kullanılır. Bu makalede, ibraname nedir, nasıl hazırlanır, hukuki geçerlilik şartları nelerdir ve geçersiz sayılabileceği durumlar detaylı olarak incelenecektir.
İbraname Nedir?
İbraname, bir kişinin (alacaklının), başka bir kişiden (borçludan) olan borcunu veya alacağını tamamen veya kısmen aldığını ve borcun kalmadığını beyan ettiği tek taraflı hukuki işlem niteliğinde bir belgedir.
Hukuki Dayanak
- Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.132: İbra, borcu sona erdiren nedenlerden biridir.
- TBK m.420: İş sözleşmesinin sona ermesinden sonra verilen ibranamelerin geçerliliği için özel koşullar belirlenmiştir.
İbranamenin Hukuki Geçerlilik Şartları
Bir ibranamenin geçerli sayılabilmesi için şu şartların sağlanması gerekir:
1. Yazılı Olmalı
- İbraname mutlaka yazılı olmalıdır. Sözlü ibranameler geçersizdir.
2. Belirli ve Anlaşılır Olmalı
- Alacak kalemleri tek tek ve açıkça belirtilmelidir (örneğin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai gibi).
3. Tarihli Olmalı
- Belge üzerinde imzalanma tarihi açıkça yazılmalıdır.
4. İş Sözleşmesinin Sona Ermesinden En Az 1 Ay Sonra Düzenlenmeli
- TBK m.420’ye göre, iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren 1 ay geçmeden düzenlenen ibranameler geçersizdir.
5. Ödeme Gerçekten Yapılmış Olmalı
- İbranamede belirtilen tutarın gerçekten işçiye ödenmiş olması gerekir. Aksi takdirde belge geçersiz sayılır.
İbranamenin İş Hukukundaki Önemi
İş ilişkisinin sona ermesiyle birlikte, işveren genellikle işçiden bir ibraname alır. Bu belge:
- İşverenin ilerideki tazminat ve alacak risklerine karşı korunmasını sağlar.
- Ancak bu hakkın kötüye kullanılmaması gerekir. Aksi halde belge geçersiz olur.
Yargıtay’ın Yaklaşımı
Yargıtay, ibranameye ilişkin kararlarında şu hususlara dikkat eder:
- İşçiye ödeme gerçekten yapılmış mı?
- Belge baskı altında mı imzalanmış?
- 1 aylık süre kuralına uyulmuş mu?
- İbra açık, anlaşılır ve ayrıntılı mı hazırlanmış?
Geçersiz İbraname Hangi Sonuçları Doğurur?
Eğer bir ibraname geçersiz sayılırsa:
- İşçi, alacaklarını dava yoluyla talep edebilir.
- İşveren, ibranameye dayanarak sorumluluktan kurtulamaz.
- Mahkeme, ibranameyi hiç yapılmamış sayar.
İbraname ile İlgili Sık Karşılaşılan Hatalar
- İş akdi sonlandırılmadan önce imzalatılması
- Ödeme yapılmadan belge imzalatılması
- İçeriğin genel ve soyut olması
- Zorla veya baskıyla imzalatma
- Tarih kısmının boş bırakılması
İbraname Nasıl Hazırlanmalıdır?
İdeal bir ibraname şu unsurları taşımalıdır:
- İşçi ve işveren bilgileri (ad, soyad, TC, unvan vb.)
- Sözleşmenin sona erme tarihi
- Ödeme kalemlerinin ayrıntılı listesi ve karşılık gelen tutarlar
- İmza, tarih ve el yazısıyla “okudum, anladım” ibaresi
İbraname ile İlgili Dava Hakkı Saklı mı?
Her ne kadar işçi ibraname imzalamış olsa da:
- Eğer ödeme yapılmamışsa,
- İbra baskı altında gerçekleşmişse,
- 1 aylık süreye uyulmamışsa,
o işçi hâlâ dava açarak haklarını talep edebilir.
Sonuç
İbraname, taraflar arasındaki borç-alacak ilişkisinin sona erdiğini belgeleyen önemli bir hukuki araçtır. Ancak özellikle iş ilişkilerinde kötüye kullanımının önüne geçmek amacıyla kanun koyucu birtakım sınırlamalar getirmiştir. Geçerli bir ibraname, belirli şartları sağlamalı ve işçi ile işveren arasında gerçek bir iradeye dayanmalıdır.
Eğer bir ibraname düzenlemeyi düşünüyorsanız veya size imzalatılmak isteniyorsa, bir iş hukuku uzmanına danışmanız son derece faydalı olacaktır.
0 yorum