Toplu işten çıkarma, ekonomik, teknolojik, yapısal veya benzeri nedenlerle bir işyerinde çok sayıda işçinin aynı anda veya kısa zaman diliminde işten çıkarılmasını ifade eder. İş Kanunu kapsamında ayrıntılı şekilde düzenlenen toplu işten çıkarma, işverenler açısından belirli prosedürlerin takip edilmesini ve çeşitli yükümlülüklerin yerine getirilmesini zorunlu kılmaktadır.
Bu makalede toplu işten çıkarma kavramının ne olduğu, hangi şartlarda gerçekleştirilebileceği ve hukuki süreçteki önemli noktalar detaylı olarak ele alınmaktadır.
Toplu İşten Çıkarma Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesine göre, belirli bir süre içinde, işyerindeki toplam işçi sayısına göre belli sayıda işçinin işten çıkarılması, “toplu işten çıkarma” olarak kabul edilir.
Kanunda belirtilen sayılar şöyledir:
- 20 ile 100 işçi çalıştırılan işyerlerinde en az 10 işçinin,
- 101 ile 300 işçi çalıştırılan işyerlerinde en az %10 oranında işçinin,
- 301 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde ise en az 30 işçinin,
bir aylık süre içinde iş sözleşmelerinin feshedilmesi halinde toplu işten çıkarma söz konusu olur.
Toplu İşten Çıkarma Prosedürü Nasıl İşler?
Toplu işten çıkarma yapmak isteyen işverenin uyması gereken prosedürler kanunda net şekilde belirtilmiştir:
1. Yazılı Bildirim Yapılması
İşveren, toplu işten çıkarmaya karar verdiği tarihten itibaren en az 30 gün önce, yazılı olarak ilgili bölge müdürlüğüne (Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’ne), işyeri sendika temsilcilerine ve sendika yoksa doğrudan işçilere bildirim yapmakla yükümlüdür.
2. Bildirim İçeriği
Bildirimde; işten çıkarma gerekçeleri, çıkarılacak işçi sayısı ve grupları, uygulamanın ne zaman ve nasıl yapılacağı açıkça belirtilmelidir.
3. İşçi Temsilcileriyle Görüşme Yapılması
İşveren, bildirim tarihinden sonra işçi temsilcileriyle toplantı yaparak toplu işten çıkarmayı önlemek veya azaltmak için alternatif çözümleri görüşmek zorundadır.
İşverenin Yükümlülükleri Nelerdir?
Toplu işten çıkarma durumunda işverenin aşağıdaki yükümlülükleri yerine getirmesi gerekir:
- Yasal süre ve bildirimlere uymak,
- İşçi temsilcileriyle görüşmek ve çözümler aramak,
- İşten çıkarılan işçilerin tüm yasal haklarını (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti vb.) eksiksiz ödemek,
- İşçi çıkarımı sonrası altı ay içinde aynı nitelikte işçi alımı yapacaksa, çıkarılan işçilere öncelik vermek.
Toplu İşten Çıkarma Yapan İşverenin İşe Alım Yasağı Var mı?
İşveren, toplu işten çıkarma yaptıktan sonraki altı ay içerisinde, çıkarılan işçilerin niteliklerine sahip işçileri yeniden işe almak istediğinde öncelikle eski işçileri çağırmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğe uyulmaması durumunda işveren hukuki ve mali sorumluluk altına girer.
Toplu İşten Çıkarma Sonrası İşçilerin Hakları Nelerdir?
Toplu işten çıkarma durumunda işçiler aşağıdaki haklara sahiptir:
- Kıdem Tazminatı: En az bir yıl çalışmış olan işçilere, kıdem sürelerine göre ödenir.
- İhbar Tazminatı: Bildirim sürelerine uyulmaması durumunda ödenir.
- Yıllık İzin Ücretleri: Kullanılmamış yıllık izinlerin ücreti ödenmelidir.
- İşsizlik Maaşı: Şartları sağlayan işçiler, İŞKUR’a başvurarak işsizlik maaşı alabilirler.
Toplu İşten Çıkarma Durumunda İşçinin İtiraz ve Dava Hakkı
Toplu işten çıkarma sonrası işçiler, fesih işleminin geçersiz olduğunu düşünüyorsa, fesih bildiriminden itibaren bir ay içinde İş Mahkemesi’nde “işe iade davası” açabilirler. Davanın kazanılması halinde işveren, işçiyi işe geri almak veya işe başlatmama tazminatı ödemek zorundadır.
Toplu İşten Çıkarma Yapılmasının Hukuki Sonuçları Nelerdir?
Toplu işten çıkarma prosedürlerine uyulmadığı durumlarda işveren;
- İdari para cezalarıyla karşılaşabilir,
- İşe iade davalarını kaybederek tazminat ödemek zorunda kalabilir,
- İmaj ve itibar kaybı yaşayabilir.
Bu nedenle işverenlerin toplu işten çıkarma sürecini hukuki desteğe başvurarak yürütmesi büyük önem taşır.
Toplu İşten Çıkarma ve Sosyal Sorumluluk
Toplu işten çıkarma sürecinde, işverenlerin sosyal sorumluluk ilkeleri gereği, çalışanların mağduriyetlerini azaltıcı önlemler alması beklenmektedir. İşverenler; çalışanların yeniden işe yerleşmesi için eğitim programları, kariyer danışmanlığı gibi destekleyici uygulamalara başvurabilirler.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
- Toplu işten çıkarma nedir?
Bir işyerinde çok sayıda işçinin kısa sürede işten çıkarılması durumudur. - Toplu işten çıkarma şartları nelerdir?
İşyerindeki işçi sayısına bağlı olarak belirlenen sayıdaki işçinin bir ay içinde çıkarılmasıdır. - Toplu işten çıkarmada işverenin yükümlülükleri nelerdir?
Bildirim yapmak, işçi temsilcileriyle görüşmek ve işçilerin haklarını ödemektir. - Toplu işten çıkarmada hangi haklar ödenir?
Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve kullanılmayan izin ücretleri ödenir. - Toplu işten çıkarma sonrası işe alım yasağı var mı?
6 ay boyunca çıkarılan işçilere öncelik verilmesi zorunludur. - İşçiler toplu işten çıkarmaya itiraz edebilir mi?
Evet, fesih bildiriminden sonra 1 ay içinde işe iade davası açabilirler. - Toplu işten çıkarma prosedürüne uyulmazsa ne olur?
İşveren idari cezalar ve tazminatlarla karşı karşıya kalabilir. - Toplu işten çıkarma bildirimi nasıl yapılır?
En az 30 gün önce yazılı olarak ilgili kurumlara ve işçi temsilcilerine yapılmalıdır. - Toplu işten çıkarmada işsizlik maaşı alınabilir mi?
Şartları sağlayan işçiler İŞKUR’dan işsizlik maaşı alabilir. - Toplu işten çıkarma sonrası işverenin işe alma yükümlülüğü ne kadar sürer?
Toplu çıkarma sonrası 6 ay boyunca çıkarılan işçilere işe geri dönüş önceliği sağlanmalıdır.
0 yorum