İş hayatında taşeron sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte “alt işveren-asıl işveren ilişkisi” hem uygulamada hem de yargı kararlarında sıkça karşılaşılan bir konu hâline gelmiştir. Bu ilişki, hem işverenin hem de çalışanın hak ve yükümlülüklerini etkileyen önemli bir hukuki yapıdır. Peki, alt işveren kimdir? Asıl işverenle olan ilişkisi nasıl kurulur ve yasal çerçevede nelere dikkat edilmelidir?
Alt İşveren Nedir?
Alt işveren, bir iş yerinde yürütülen işin bir bölümünü ya da yardımcı işleri kendi işçileriyle yerine getirmek üzere asıl işverenle yazılı sözleşme yapan gerçek veya tüzel kişidir. Bu kişilere halk arasında “taşeron” da denir.
Asıl İşveren Nedir?
Asıl işveren, bir iş yerinde esas faaliyeti yürüten, işin tamamını veya ana kısmını organize eden kişidir. Alt işverene işin bir kısmını devretmiş olsa bile genel işveren sıfatını taşır.
Alt İşveren-Asıl İşveren İlişkisinin Şartları
Alt işveren-asıl işveren ilişkisi kurulurken 4857 sayılı İş Kanunu’nun 2. maddesi esas alınır. Bu ilişki yasal olarak geçerli sayılabilmesi için şu koşulların sağlanması gerekir:
- Yazılı Sözleşme Olmalı: Taraflar arasında yazılı bir alt işverenlik sözleşmesi yapılmalıdır.
- Asıl İşverenin İş Yerinde Kurulmalı: Alt işveren, asıl işverenin iş yerinde faaliyet göstermelidir.
- İşin Bir Bölümü Devredilmeli: Alt işverene verilen iş, asıl işin bir parçası ya da yardımcı işi olmalıdır.
- İşçilerin Asıl İşverende Daha Önce Çalıştırılmaması: İşçiler önceden asıl işverenin kadrosunda olmamalıdır.
Hangi İşler Alt İşverene Verilebilir?
- Yardımcı işler (temizlik, güvenlik, yemek hizmeti vb.)
- İşin teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren kısımları
- Geçici ve özel uzmanlık isteyen projeler
Not: Asıl işin bütününün alt işverene verilmesi kural olarak yasaktır.
Alt İşveren Asıl İşveren İlişkisinin Hukuki Sonuçları
1. Müşterek Sorumluluk
Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı ücret, sigorta primi, kıdem ve ihbar tazminatı gibi yükümlülüklerden alt işverenle birlikte sorumludur.
2. İş Güvencesi
Alt işveren işçilerinin, asıl işverene karşı da hak talep etme imkânı doğar. İşe iade davaları da buna dahildir.
3. Eşit İşlem İlkesi
Asıl işverenin iş yerinde çalışan işçiler ile alt işveren işçileri arasında ayrım yapılmaması gerekir.
4. Sendikal Haklar
Alt işveren işçileri de asıl iş yerinde faaliyet gösteren sendikalara üye olabilirler.
Alt İşverenlik Sözleşmesi İçeriği
| Unsur | Açıklama |
|---|---|
| İşin tanımı | Alt işverenin yapacağı iş açıkça tanımlanmalı |
| Süre | Süreli veya süresiz olarak belirlenmeli |
| Çalışan listesi | Alt işverenin çalıştıracağı işçilerin listesi asıl işverene bildirilmeli |
| Ücret ve sorumluluk | Ödemeler, sigorta bildirimleri ve diğer yükümlülükler açıkça yer almalı |
Yargıtay Kararlarında Alt İşverenlik Uygulamaları
Yargıtay, muvazaalı (danışıklı) alt işveren ilişkilerinde söz konusu işçilerin doğrudan asıl işverenin işçisi sayılmasına hükmeder. Bu durumda:
- İş sözleşmesi baştan itibaren asıl işverenle kurulmuş sayılır.
- Tüm hak ve yükümlülükler asıl işverene yüklenir.
- Özellikle aynı işte çalışan farklı statüdeki işçilerin eşitsizliğine dikkat edilir.
Muvazaalı (Danışıklı) Alt İşverenlik Nedir?
Eğer alt işverenlik ilişkisi yalnızca maliyet düşürmek veya iş güvencesinden kaçmak amacıyla kurulmuşsa, bu ilişki geçersiz sayılır. Bu durumda:
- Gerçek işveren, asıl işverendir.
- Alt işveren işçileri, asıl işverenin işçileri sayılır.
- Tüm haklar asıl işverenden talep edilebilir.
Alt İşveren İşçisinin Hakları Nelerdir?
- Kıdem ve ihbar tazminatı
- Fazla mesai ve yıllık izin hakkı
- Sendikaya üye olma hakkı
- Ücret alacakları
- Asıl işverenin eşit işlem yükümlülüğünden yararlanma
Sonuç
Alt işveren-asıl işveren ilişkisi, çalışma hayatında dikkatle kurgulanması gereken hassas bir yapıdır. Bu ilişkinin yasal sınırlar içinde kurulması, tarafların yükümlülüklerini netleştirmesi ve özellikle işçilerin haklarının korunması büyük önem taşır. Yasalara aykırı uygulamalar, asıl işverenin doğrudan sorumluluğuna neden olabilir ve ciddi iş davalarına yol açabilir. Bu nedenle her sözleşme ve iş ilişkisi, uzman bir hukukçu danışmanlığında yapılandırılmalıdır.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
0 yorum